Op 1 januari kreeg ik een e-mail van Peter Niessen uit Vijfhuizen met de vraag hoe ik tordering van een hals vaststel. Mijn antwoord was langs de hals kijken, liniaal erlangs en wat meten met een voelermaatje. Toen duidelijk werd waar hij mee bezig was, werd mijn interesse gewekt en we maakten een afspraak.
Peter is een technische duizendpoot, bassist en een liefhebber die in het bezit is van een bijzondere collectie (bas)gitaren. Peter doet het afstelwerk aan zijn instrumenten zelf en volgde daarvoor ooit een cursus afstellen bij een luthier. Hier kwam hij voor het eerst de term lengtetorsie tegen. Een halsprobleem dat ook bekend staat als ‘getordeerd’. ‘Warped’ in het Engels. Er bestaat geen gedegen meetmethode om deze afwijking goed en duidelijk in kaart te brengen. Voor Peter de reden zich hierin vast te bijten. Hij ontwikkelde een eerste prototype voor een stuk gereedschap dat de lengtetorsie van een hals kan meten en aangeven in graden.
Maar wat is een getordeerde hals eigenlijk? Wanneer een hals in de lengterichting verdraaid is, dan spreken we van getordeerd. De overdreven foto, geleend van de site van Bax, laat duidelijk zien wat dat inhoudt, dus ik ga dat niet verder beschrijven.
Samen met JPM Instruments, een professionele instrumentenmaker, heeft Peter zijn eerste prototype vanuit het hiervoor opgerichte bedrijf Positech Design verder ontwikkeld tot een professioneel stuk gereedschap. Dat JPM totaal niet thuis is in de wereld van de gitaarbouw, was voor Peter een pluspunt. Zo krijg je van nature een outside-the-box-visie, wat bij het ontwikkelen van iets wat nog niet blijkt te bestaan, elke vorm van tunnelvisie voorkomt.
22 mei was het zover, met een (eerste) testronde bij Peter. Ik daarheen, paar instrumenten mee en zeer benieuwd. Bij het zien van het eerste definitieve exemplaar van het inmiddels tot LTwist gedoopte stukje gereedschap, was ik gelijk om. Klein, compact en handzaam. Prachtig gemaakt in al zijn eenvoud en van hoogwaardige materialen. Ik zag ook in één oogopslag hoe het werkt. Iets wat in mijn ogen pleit voor een goed doordacht ontwerp, waarbij het vernuft van het ontwerp in het mechanische onderstel zit.
Simpel gezegd is het een digitale hoekmeter die je één keer rond de 20e fret en één keer tussen de eerste fret en de topkam over de snaren op de toets plaatst. Het instrument in kwestie moet speelklaar zijn en horizontaal, goed ondersteund op een vlakke ondergrond als een tafel of werkbank liggen. Je meet, na kalibreren (de boel op ‘0’ zetten), tot op een honderdste van een graad de eventuele afwijking bij de topkam ten opzichte van de 20e fret. Twee pijltjes in het display geven aan naar welke kant de lengtetorsie heeft plaatsgevonden. Kalibreren en aflezen kan je vanaf je telefoon doen, via de meegeleverde app. Zo beperk je fysiek contact met de LTwist en het instrument in kwestie tot een minimum. Zeer belangrijk voor een correcte meting. Via deze app kan je de verworven data vastleggen zodat alles inclusief de datum van meting zwart op wit staat.
De meeste (bas)gitaren zullen een afwijking vertonen tussen de 0 en 1 graad. Hierbij is er niets aan de hand leert de praktijk en is er geen reden voor zorgen. De ervaring leert verder dat tot waardes van rond de 2,5 graden door middel van afstellen en eventueel frets vlakken een tordering prima gecorrigeerd kan worden. Een afwijking groter dan 3 graden geeft een serieus probleem aan: frets eruit, toets vlakken of einde verhaal voor de hals. Meten is weten!
Dan heb je oude instrumenten, waarbij het om serieus geld gaat. Binnen een minuut zie je hoe de staat van de hals is om dat gelijk vast te leggen. Of het nu je eigen collectie is, of je werkt er veel aan, of je doet toch wat vaker dan gemiddeld in- en verkoop. Het kan een hoop discussie achteraf schelen.
Op de komende Vintage Veenendaal op 21 september zal Peter met zijn LTwist te zien zijn. De prijs van de LTwist ligt rond 225 euro, maar dan heb je ook wat. Niet duur en voor de profs een must-have die zich snel terugverdient. Al mijn bassen scoorden goed, veelal onder de 0,5 graad. Ik moet eerlijk zeggen dat ik er best wel zenuwachtig voor was. •
Oorspronkelijk gepubliceerd in: de Bassist #70 (oktober – december 2024).
https://www.debassist.nl/